Co to jest zarządzanie ryzykiem i dlaczego jest ważne?

Sukces wymaga ryzyka. A ponadprzeciętne efekty i zyski wymagają dużej śmiałości w podejmowaniu decyzji. Niepewność jest wpisana w życie każdego przedsiębiorcy. Jeśli właściciel firmy chce odnieść sukces, to musi nauczyć się zarządzać ryzykiem. Nie chodzi o wcielanie się w rolę hazardzisty, tylko przybranie pozycji stratega, który nie boi się ryzykownych decyzji.

Wiele źródeł skupia się na ryzyku jako zagrożeniu. I choć bez wątpienia nieodłącznym elementem podejmowania ryzyka jest możliwość porażki, to ma ono też drugą stronę – większe ryzyko oznacza potencjalnie większe zyski. W takim ujęciu ryzykiem można zarządzać – zarówno zmniejszać je, jak i zwiększać. Strategiom zarządzania ryzykiem przyjrzymy się w dalszej części artykułu.

Niektóre osoby mogą zastanawiać się, po co zwiększać ryzyko. Odpowiedź jest prosta – korzystanie z bezpiecznych strategii ogranicza możliwości rozwoju firmy.

Świetnym przykładem są inwestycje finansowe. Jeśli masz oszczędności np. 100 000 zł, to możesz je odłożyć na lokacie. Ryzyko jest bliskie zera. Jednocześnie potencjalny zysk także jest niewielki.

Żeby zwiększyć zwrot z inwestycji, można np. wybrać inne instrumenty finansowe m.in. fundusze inwestycyjne lub założyć własną działalność. Stopa zwrotu może być większa, jednocześnie rośnie ryzyko utraty całości lub części kapitału.

Zarządzanie ryzykiem polega w najprostszym ujęciu na utrzymaniu optymalnego poziomu ryzyka w stosunku do możliwych zysków. Ułatwia to osiągnięcie wzrostu wykładniczego, o którym przeczytasz więcej w tym artykule.

Jakie są źródła i rodzaje ryzyka w firmie?

Ryzyko możemy podzielić ze względu na różne kategorie. Podstawowym kryterium jest źródło zagrożeń. Wyróżniamy ryzyko zewnętrzne i wewnętrzne.

Zagrożenia zewnętrzne to czynniki, które są niezależne od firmy i znajdują się poza nią. Do tej kategorii zaliczamy przede wszystkim czynniki ekonomiczne i polityczne, takie jak kryzys gospodarczy, sytuacja geopolityczna, rosnące stopy procentowe, regulacje prawne.

Nie da się zarządzać źródłami ryzyka zewnętrznego, jednocześnie można opracować strategie działania, które pozwolą szybko reagować na zagrożenia.

Ryzyko wewnętrzne jest skutkiem sytuacji w przedsiębiorstwie. Często mówi się o nim w kontekście świadomych decyzji np. inwestycji, zarządzania finansami. Jednocześnie niektóre zagrożenia są skutkiem zaniedbań np. używania przestarzałego sprzętu.

Warto zaznaczyć, że granica pomiędzy ryzykiem zewnętrznym a wewnętrznym nie jest wyraźna. Nierzadko występują sytuacje, które łączą te dwa obszary, np. rosnące stopy procentowe sprawiają, że pracownicy oczekują podwyżek, strona została zainfekowana wirusem i nie jest dostępna dla klientów.

Jednocześnie podział dobrze obrazuje dwa podejścia w zarządzaniu ryzykiem. Zagrożenia wewnętrzne są w dużej mierze pod Twoją kontrolą, dzięki temu możesz je ograniczyć niemal do zera. Natomiast na zewnętrzne czynniki masz ograniczony wpływ, dlatego trzeba dostosować do nich przedsiębiorstwo.

Jak wygląda proces zarządzania ryzykiem w przedsiębiorstwie?

Wyróżniamy 4 główne etapy zarządzania ryzykiem w firmie.

Identyfikacja zagrożeń

Zarządzanie ryzykiem zaczyna się od analizy potencjalnych zagrożeń w firmie. Na tym etapie określa się wszystkie czynniki, które mogą wpływać na funkcjonowanie przedsiębiorstwa.

W jaki sposób można zidentyfikować zagrożenia? Jednym ze sposobów jest burza mózgów w firmie lub poszczególnych działach przedsiębiorstwa. Dzięki niej wszyscy pracownicy są zaangażowani w proces, co pomaga odkryć także mniej oczywiste źródła ryzyka.

Innym sposobem jest określenie kluczowych obszarów funkcjonowania firmy i identyfikacja zagrożeń w każdym z nich. Jeśli potrzebujesz wsparcia, to warto skorzystać z pomocy specjalisty z zewnątrz, który ma doświadczenie w zarządzaniu ryzykiem.

Szukając źródeł ryzyka w firmie, należy uwzględniać nie tylko te istniejące, ale także te potencjalne zagrożenia.

Ocena ryzyka

Kolejnym etapem jest analiza zebranego materiału. Przed oceną ryzyka warto ustalić kryteria oceny. Pozwolą one zestawić ze sobą różne zagrożenia i obiektywnie je porównać.

A jakie czynniki można analizować? Poniżej znajdują się przykłady:

• Jakich obszarów w firmie dotyczy ryzyko?
• Czy wpływa ono na kluczowe obszary działalności?
• Jakie są konsekwencje czynników ryzyka? 
• Jakie szkody te czynniki mogą wyrządzić?
• Jakie są potencjalne straty finansowe?
• Jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka?

Ocena pozwoli oszacować, jaka jest ważność danego zagrożenia. Niektóre ryzyka wymagają pilnych działań, natomiast inne czynniki nie potrzebują uwagi. Rezultatem tego etapu jest lista czynników ryzyka, które wymagają podjęcia działań w pierwszej kolejności.

Planowanie i realizacja działań zmniejszających ryzyko

Znając źródła zagrożeń w firmie, należy określić strategię minimalizacji wybranych czynników. Częścią tego etapu jest także plan działań minimalizujących ryzyko oraz jego realizacja. W dalszej części artykułu poznasz dokładnie możliwe strategie zarządzania ryzykiem.

Monitorowanie i kontrola ryzyka

Ostatni etap ma ciągły charakter. Po eliminacji głównych zagrożeń trzeba stale monitorować ryzyko – analizować nowe źródła potencjalnych zagrożeń i reagować na nie.

Przedsiębiorcy często skupiają się na czynnikach ryzyka związanych z finansami. Powód jest prosty – są one dosyć łatwe i obiektywne do monitorowania. Jednocześnie trzeba pamiętać o kontroli także innych obszarów w przedsiębiorstwie.

Jak radzić sobie z ryzykiem? Strategie reakcji na zagrożenie

Strategia działania dotycząca każdego zagrożenia powinna być dopasowana do indywidualnych potrzeb i celów firmy. Jednocześnie w zarządzaniu ryzykiem możemy wyróżnić kilka głównych strategii pozwalających ograniczyć zagrożenia:

• eliminacja ryzyka – dotyczy głównie zagrożeń wewnętrznych. Polega na całkowitej eliminacji zagrożenia np. rezygnacja z projektu, wymiana wadliwych urządzeń na nowe;

• zmniejszenie prawdopodobieństwa – w tej strategii minimalizuje się szanse na to, że wystąpi sytuacja zagrożenia. Przykładowo korzysta się z dwuetapowej autoryzacji, co zmniejsza ryzyko włamania się na stronę firmy;

• łagodzenie skutków ryzyka – nacisk jest położony na odpowiednią reakcję, gdy nastąpi sytuacja kryzysowa. Przykładowo codzienna kopia zapasowa strony pozwala przywrócić poprzednią wersję, gdy dojdzie do awarii;
• przeniesienie – w tej strategii przenosi się ryzyko na inny podmiot. Najczęściej przyjmuje ona formę ubezpieczenia, które pokrywa szkody.

Te strategie pozwalają minimalizować ryzyko. Jednocześnie do strategii zarządzania ryzykiem możemy zaliczyć także jego akceptację. Jeśli czynnik zagrożenia jest mało prawdopodobny i nie spowoduje on dużych szkód, to najlepszą strategią może być akceptacja ryzyka.

Jednocześnie nie należy mylić akceptacji z unikaniem. Akceptacja jest w pełni świadoma. Natomiast o unikaniu mówimy, gdy przedsiębiorca ignoruje ryzyko i udaje, że problem nie istnieje.

Trzeba pamiętać, że nie zawsze zarządzanie ryzykiem oznacza jego minimalizację. W wielu sytuacjach lepiej jest zaakceptować pewien poziom ryzyka i skupić się na rozwoju przedsiębiorstwa, zamiast inwestować w dalszą minimalizację zagrożeń.

Warto także podkreślić, że wiedza, praktyka, doświadczenie pozwalają skutecznie minimalizować ryzyko. Przykładem może być marketing internetowy – rozwijając kompetencje w tym zakresie, eksperymentując, można skuteczniej prowadzić kampanie promocyjne. A dzięki temu inwestycje w marketing będą nie tylko przynosić większy zwrot, ale także będą obarczone niższym ryzykiem.

Dlatego duże firmy posiadają budżety szkoleniowe na rozwój pracowników. O doskonaleniu własnych kompetencji powinni pamiętać także indywidualni przedsiębiorcy.

Podsumowanie – jak zarządzać ryzykiem w swojej firmie?

Ryzyko w firmie to nie jest zło konieczne. To pożądany element – podejmowanie ryzyka jest niezbędne do rozwoju przedsiębiorstwa. Jednocześnie nie należy wcielać się w rolę hazardzisty, lecz stratega, który podejmuje wyważone i skalkulowane ryzyko. Jeśli już prowadzisz działalność, to przejdź przez 4-etapowy proces zarządzania ryzykiem opisany w tym artykule.

Hubert Oleszczuk